"Η οδηγία (ΕΕ) 2022/362 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αντιμετώπισε μια σειρά κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής.
Σε αυτό το πλαίσιο καθιέρωσε τη διαφοροποίηση των τελών χρήσης οδικού δικτύου με βάση τις εκπομπές CO2 τόσο για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα όσο και για τα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα με στόχο την παροχή κινήτρων στους μεταφορείς για χρήση οχημάτων υψηλότερης απόδοσης.
Κατά τον χρόνο έκδοσης της οδηγίας, δεν υπήρχε ακόμη νομοθετικό πλαίσιο για την πιστοποίηση της επίδρασης των ρυμουλκούμενων στις εκπομπές CO2 συνδυασμών βαρέων φορτηγών οχημάτων. Ως εκ τούτου, δεν ήταν δυνατό να συμπεριληφθούν τα ρυμουλκούμενα στη διαφοροποίηση των τελών χρήσης οδικού δικτύου με βάση τις εκπομπές CO2.
Για τον λόγο αυτό, η αιτιολογική σκέψη 31 της οδηγίας (ΕΕ) 2022/362 ζητούσε από την Επιτροπή να συμπεριλάβει την επίδραση των ρυμουλκούμενων και των ημιρυμουλκούμενων στις εκπομπές CO2 συνδυασμών βαρέων φορτηγών οχημάτων κατά τον καθορισμό της μείωσης των τελών χρήσης οδικού δικτύου μόλις είναι διαθέσιμες νομικά πιστοποιημένες τιμές για την επίδραση των ρυμουλκούμενων και ημιρυμουλκούμενων στις εκπομπές CO2 συνδυασμών βαρέων φορτηγών οχημάτων. Η προϋπόθεση που έθεσε η αιτιολογική σκέψη εκπληρώθηκε με την έκδοση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2022/1362 της Επιτροπής .
Τα ρυμουλκούμενα διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες για μείωση των εκπομπών CO2 συνδυασμών βαρέων φορτηγών οχημάτων, ενώ μέτρα απευθυνόμενα στο σκέλος της ζήτησης τα οποία μειώνουν τις λειτουργικές δαπάνες των ρυμουλκούμενων με υψηλότερη ενεργειακή απόδοση είναι δυνατό να αποτελέσουν κίνητρο για την ταχύτερη ανάπτυξή τους.
Ως εκ τούτου, σκοπός της παρούσας πρότασης είναι να θεσπίσει τους κανόνες για τη συμπερίληψη της επίδρασης των ρυμουλκούμενων στις εκπομπές CO2 συνδυασμών βαρέων φορτηγών οχημάτων στα καθεστώτα επιβολής οδικών τελών που διαφοροποιούν τα τέλη χρήσης οδικού δικτύου με βάση τις εκπομπές CO2 των οχημάτων.
Επιπροσθέτως, η παρούσα πρόταση τροποποιεί τις υφιστάμενες διατάξεις της οδηγίας (ΕΕ) 2022/362 σχετικά με τη διαφοροποίηση των τελών υποδομής και των τελών χρήσης των βαρέων επαγγελματικών οχημάτων ανάλογα με τις εκπομπές CO2 που παράγουν προκειμένου να αντικατοπτρίζουν τη νέα διάρθρωση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1242 μετά την αναθεώρησή του δυνάμει της πρότασης COM(2023) 88 final .
- Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής
Η παρούσα πρωτοβουλία συμπληρώνει το σύστημα διοδίων βάσει των εκπομπών CO2 που θεσπίστηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2022/362, όπως οριζόταν στην αιτιολογική σκέψη 31 της εν λόγω οδηγίας.
- Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης
Η παρούσα πρόταση συμπληρώνει την πρόταση κανονισμού COM(2023) 88 final για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1242, η οποία επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του θεσπίζοντας απαιτήσεις για τους κατασκευαστές ρυμουλκούμενων όσον αφορά τους νέους στόλους τους και, συνεπώς, εφαρμόζεται στο σκέλος της προσφοράς του τομέα των οδικών εμπορευματικών μεταφορών.
Η παρούσα πρόταση εφαρμόζεται επίσης στο σκέλος της ζήτησης του εν λόγω τομέα παρέχοντας κίνητρα στους μεταφορείς για αγορά ρυμουλκούμενων υψηλότερης απόδοσης. Αποτυπώνει επίσης τις τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1242 στις διατάξεις της οδηγίας (ΕΕ) 2022/362 που περιέχουν αναφορά στον συγκεκριμένο κανονισμό.
Η παρούσα πρόταση συμβάλλει επίσης στους στόχους του σχεδίου REPowerEU 5 ενισχύοντας την εξοικονόμηση ενέργειας και τις βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας στον τομέα των οδικών μεταφορών.
Η οδηγία (ΕΕ) 2022/362 είχε ως αντικείμενο διάφορα προβλήματα που σχετίζονταν με την επιβολή οδικών τελών στα βαρέα φορτηγά οχήματα. Οι παρατηρήσεις των ενδιαφερόμενων μερών στο πλαίσιο της αξιολόγησης για την έκδοση της εν λόγω οδηγίας ανέδειξε την ανάγκη μείωσης των εκπομπών CO2 στον οδικό τομέα.
Η οδηγία (ΕΕ) 2022/362 καθιέρωσε διαφοροποιημένα τέλη χρήσης οδικού δικτύου για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα και προέβλεπε τη δυνατότητα των κρατών μελών να επιβάλλουν διαφοροποιημένα τέλη χρήσης οδικού δικτύου για τα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα με βάση τις εκπομπές CO2. Λόγω της έλλειψης νομοθετικού πλαισίου για την πιστοποίηση της επίδρασης των ρυμουλκούμενων στις εκπομπές CO2 συνδυασμών οχημάτων κατά τον χρόνο έκδοσής της, η οδηγία (ΕΕ) 2022/362 δεν έλαβε υπόψη την επίδραση των ρυμουλκούμενων στη διαφοροποίηση των τελών χρήσης οδικού δικτύου για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα.
Για λόγους πλήρους κανονιστικής συνέπειας, η αιτιολογική σκέψη 31 της οδηγίας εισηγείται την τροποποίησή της προκειμένου να καλυφθεί αυτό το κενό με τη συμπερίληψη της επίδρασης των ρυμουλκούμενων στη διαφοροποίηση των τελών χρήσης οδικού δικτύου για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα.
Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη
Χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι στοχευμένης διαβούλευσης με συγκεκριμένα ενδιαφερόμενα μέρη και ειδικούς. Πραγματοποιήθηκαν εννέα συνεντεύξεις με εκπροσώπους από υπουργεία μεταφορών κρατών μελών, μεταφορείς, εκπροσώπους των αρχών συμμόρφωσης οχημάτων, παρόχους υπηρεσιών διοδίων και κατασκευαστές, καθώς και οργανισμούς τυποποίησης.
Συνοπτική παρουσίαση των απαντήσεων και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων
Η συμπερίληψη των ρυμουλκούμενων στη διαφοροποίηση των τελών χρήσης οδικού δικτύου με βάση τις εκπομπές CO2 θεωρήθηκε απολύτως εφικτή σε τεχνικό επίπεδο από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Παράλληλα, τα ενδιαφερόμενα μέρη υπέδειξαν ενδεχόμενες σύνθετες πτυχές στο επίπεδο της εφαρμογής καθώς και τα υπάρχοντα περιθώρια για απλούστευση και βελτίωση. Στη συνέχεια περιγράφεται με ποιον τρόπο αξιοποιήθηκαν στην πρόταση οι παρατηρήσεις που υπέβαλαν τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Το σχέδιο πρότασης που συζητήθηκε με τα ενδιαφερόμενα μέρη προέβλεπε υπολογισμό των συνολικών εκπομπών CO2 συνδυασμών οχημάτων ως το γινόμενο των εκπομπών CO2 του μηχανοκίνητου οχήματος σε γραμμάρια ανά τονοχιλιόμετρο επί τον λόγο απόδοσης του ρυμουλκούμενου που είναι συνδεδεμένο με αυτό.
Η κατηγορία εκπομπών CO2 του συνδυασμού οχημάτων θα καθορίζεται στην περίπτωση αυτή σύμφωνα με το άρθρο 7ζα παράγραφος 2. Ωστόσο, τόσο τα κράτη μέλη όσο και οι πάροχοι υπηρεσιών διοδίων επισήμαναν ορισμένα ζητήματα σε σχέση με τη διαδικασία. Τα υπουργεία μεταφορών των κρατών μελών ανέδειξαν πιθανές ασυνέπειες με την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2022/362 στη χώρα τους.
Συγκεκριμένα, για την εφαρμογή της διαφοροποίησης με βάση τις εκπομπές CO2 στα εν λόγω κράτη μέλη, ο εποχούμενος εξοπλισμός 6 αποθηκεύει την κατηγορία εκπομπών CO2 του μηχανοκίνητου οχήματος ενώ δεν απαιτείται να αποθηκεύει τις εκπομπές CO2 σε γραμμάρια ανά τονοχιλιόμετρο.
Οι πάροχοι υπηρεσιών διοδίων παρατήρησαν ότι ο εν λόγω υπολογισμός προϋποθέτει αποθήκευση του λόγου απόδοσης στον εποχούμενο εξοπλισμό για κάθε ρυμουλκούμενο που είναι συνήθως συνδεδεμένο με το μηχανοκίνητο όχημα. Ο οδηγός του εν λόγω οχήματος θα πρέπει να επιλέξει το ρυμουλκούμενο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για ένα συγκεκριμένο ταξίδι από έναν κατάλογο ρυμουλκούμενων.
Ο κατάλογος αυτός μπορεί να είναι μακρύς για τους μεταφορείς με μεγάλο στόλο ρυμουλκούμενων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πάροχοι υπηρεσιών διοδίων υπογράμμισαν ότι είναι σημαντικό να παραμείνει απλή η διεπαφή του εποχούμενου εξοπλισμού προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος παρερμηνείας ή σφάλματος από μερίδιο οδηγών.
Ταυτόχρονα, οι πάροχοι υπηρεσιών διοδίων επισήμαναν ότι διατίθεται ήδη εποχούμενος εξοπλισμός με τέτοιου είδους λειτουργίες, όπως η δυνατότητα του οδηγού να επιλέγει τον αριθμό των αξόνων και το βάρος του συνδυασμού οχημάτων. Ανάλογη παρατήρηση σχετικά με τη σημασία της απλότητας και τον κίνδυνο για επιπλέον φόρτο διατυπώθηκε επίσης από τους μεταφορείς.
Ως απάντηση στα ανωτέρω, η παρούσα πρόταση ορίζει σε νέο παράρτημα της οδηγίας τρεις κατηγορίες ρυμουλκούμενων με βάση κατώτατα όρια των λόγων απόδοσης. Ορίζεται, για κάθε κατηγορία ρυμουλκούμενων, πώς επηρεάζεται η διαφοροποίηση της κατηγορίας εκπομπών CO2 του οχήματος, με αποτέλεσμα να προκύπτει η κατηγορία εκπομπών CO2 του συνδυασμού οχημάτων.
Η αλλαγή αυτή καθιστά την παρούσα πρόταση πιο συνεπή με την υπό εξέλιξη εφαρμογή της διαφοροποίησης των τελών χρήσης οδικού δικτύου βάσει των εκπομπών CO2 που θεσπίστηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2022/362. Πιο συγκεκριμένα, δεν απαιτείται ο υπολογισμός που περιλαμβάνεται στο σχέδιο πρότασης και αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, και ως εκ τούτου η αποθήκευση στον εποχούμενο εξοπλισμό των εκπομπών CO2 του μηχανοκίνητου οχήματος σε γραμμάρια ανά τονοχιλιόμετρο δεν αποτελεί προαπαιτούμενο. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν απαιτείται αποθήκευση στον εποχούμενο εξοπλισμό ενός μηχανοκίνητου οχήματος του λόγου απόδοσης κάθε ρυμουλκούμενου που χρησιμοποιείται κανονικά με ένα μηχανοκίνητο όχημα. Ως εκ τούτου, ο οδηγός ενός συνδυασμού οχημάτων δεν είναι υποχρεωμένος να επιλέξει τιμή από έναν κατάλογο ρυμουλκούμενων· αντί αυτού καλείται να επιλέξει την κατηγορία του ρυμουλκούμενου, γεγονός που συνεπάγεται απλοποίηση της διεπαφής του εποχούμενου εξοπλισμού και της νέας λειτουργίας.
Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος παρερμηνείας ή σφάλματος από μερίδιο οδηγών, οι πάροχοι υπηρεσιών διοδίων εισηγήθηκαν επίσης την ηλεκτρονική διαβίβαση των παραμέτρων του ρυμουλκούμενου στον εποχούμενο εξοπλισμό του μηχανοκίνητου οχήματος μέσω του εποχούμενου εξοπλισμού ζύγισης των ρυμουλκούμενων.
Η παρούσα πρόταση δεν εξετάζει περαιτέρω την πρόταση αυτή για δύο λόγους. Πρώτον, η χρήση του εποχούμενου εξοπλισμού ζύγισης είναι μία από τις επιλογές που περιγράφονται στο άρθρο 10δ της οδηγίας 96/53/ΕΚ του Συμβουλίου 7 και, μέχρι στιγμής, δεν έχει χρησιμοποιηθεί από κανένα κράτος μέλος, πράγμα που σημαίνει ότι ο εποχούμενος εξοπλισμός ζύγισης δεν αξιοποιείται ευρέως. Δεύτερον, οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης CEN και ETSI, τους οποίους συμβουλεύθηκε η Επιτροπή, εξέφρασαν την άποψη ότι, αν και τεχνικά εφικτή, η επικοινωνία μεταξύ του εποχούμενου εξοπλισμού που συνδέεται με την είσπραξη διοδίων και του εποχούμενου εξοπλισμού ζύγισης δεν καλύπτεται από τα τρέχοντα πρότυπα και δεν υποστηρίζεται από όλες τις σχετικές διατάξεις που διατίθενται αυτή τη στιγμή στην αγορά.
